بی اشتهایی یا بد غذایى كودك در هر شكلی ،مساله مهمى است كه باید آن را جدى گرفت، چرا كه در نهایت به سوء تغذیه منجر می شود . باید بدانیم فقط گرسنگى نیست كه كودك را به سوى غذا می کشاند و یا فقط سیر بودن موجب دورى و پرهیز از غذا نمی شود، بلكه عوامل گوناگونى، جدا از نیازهاى بدنى، موجب می شود تا كودك غذا بخورد یا نخورد . رفتار بزرگتر ها در این مورد بسیار تعیین كننده است؛ براى مثال اگر كودكى صبحانه خوردن با خانواده خود را دوست داشتنى و با اهمیت نبیند، هیچ میلى به یك صبحانه خوب پیدا نمی کند .
در بسیارى از خانوادههایى كه زنان شاغل هستند دیده شده كه مادر، كودك را با عجله بیدار مىكند، با عجله لباس او را می پوشاند و به زور، یك لقمه خشك در دستش می گذارد تا آن را به عنوان صبحانه بخورد . آیا به نظر شما، كسى می تواند در یك محیط عصبى، شلوغ و با عجله غذا بخورد؟ غذا خوردن آن هم در ابتداى صبح، باید همراه با آرامش باشد . ایستاده غذا خوردن، با عجله لقمهاى را درست كردن، در حالى كه كارهاى مختلفى را انجام می دهید، فضاى ناامنى را براى یك تغذیه مناسب به وجود می آرد . در چنین حالتى، هیچ كودكى میل به خوردن صبحانه ندارد .
خانوادههایى كه مجبورند صبح زود از خانه خارج شوند و وقت كافى براى صبحانه خوردن در كنار كودك خود را ندارند، بهتر است برنامهاى را تنظیم كنند كه بتوانند همه با هم و در حضور كودك صبحانه بخورند و از این وعده غذایى لذت ببرند .
براى سر حال بودن در صبح و داشتن وقت کافی برای صرف صبحانه می توان:
- شبها زودتر خوابید.
- یك سرى كارها را از قبل انجام داد.
- زودتر بیدار شد تا كودك فرصت انجام كارهاى اولیه را داشته باشد .
در بعضى از خانوادههایى كه مادران شاغل نیستند، مشكل به شیوه دیگرى خودنمایى می کند ؛ بعضى از مادران آن قدر دیر از خواب بیدار می شوند كه مىتوانند صبحانه و ناهار را همزمان بخورند . دیر بیدار شدن، كوفتگى، خستگى و بی حوصلگی، بی اشتهایی را به همراه دارد . از آن جا كه مادر بی میلی است براى تهیه صبحانه مناسب تلاشى نمی کند، در نتیجه با همان بی حوصلگی چیزى را براى كودك خود آماده می کند تا او بخورد . كودكى كه همراه مادر خود دیر بیدار شده است طبیعى است كه صبحانه و ناهار او یكى می شود .
به كودك فرصت بدهید تا صبحانهاش را كامل بخورد . در چنین فضایى نه تنها كودكان، بلكه هر انسانى از خوردن صبحانه لذت می برد و طبیعى است كه این رفتار به عنوان یك عادت غذایى مناسب در كودك باقى می ماند .
از آن جا كه معده كودكان كم حجم است و غذاى كمى در معده آنها جا مىگیرد ، فاصلهى بین غذا خوردن كودك نباید خیلى زیاد باشد . كودكان، بین صبحانه و ناهار احتیاج به یك میان وعده دارند . این غذاى نیمروزى مىتواند انواع میوه، خشكبار، نان و شیرینىهاى سبك باشد . خوردن غذا در این زمان براى كودكان بسیار مهم است .
همراهى مادر با كودك در خوردن غذا مهم است؛ یعنى مادر در كنار كودك بنشیند، با او حرف بزند و با هم این غذاى نیمروزى را بخورند . كودكان در خوردن صبحانه یا ناهار و یا شام احتیاج به همراهى و همدلى اطرافیان خود دارند و دوست دارند كه بزرگترهایشان در كنارشان باشند و آنها را همراهى كنند . اگر غذاى نیمروز نامناسب باشد، در ناهاِر كودك حتما تاثیر منفى مىگذارد . تنقلاتى مانند انواع شكلات ، آب نبات و حجم زیاد شیرینى موجب مىشود تا كودك سیرى كاذب پیدا كند و میلى به غذا نداشته باشد . استفاده از انواع خشکبار، دانه ها، مغزها و میوه هاا به مراتب بهتر است .
همراهى مادر با كودك در خوردن غذا مهم است؛ یعنى مادر در كنار كودك بنشیند، با او حرف بزند و با هم این غذاى نیمروزى را بخورند . كودكان در خوردن صبحانه یا ناهار و یا شام احتیاج به همراهى و همدلى اطرافیان خود دارند و دوست دارند كه بزرگترهایشان در كنارشان باشند و آنها را همراهى كنند . اگر غذاى نیمروز نامناسب باشد، در ناهاِر كودك حتما تاثیر منفى می گذارد . تنقلاتى مانند انواع شكلات ، آب نبات و حجم زیاد شیرینى موجب مىشود تا كودك سیرى كاذب پیدا كند و میلى به غذا نداشته باشد . استفاده از انواع خشکبار، دانه ها، مغزها و میوه ها به مراتب بهتر است .
ناهار كودك باید غذایى كامل با انواع مواد مغذى باشد . حداقل یك ساعت مانده به ناهار از دادن انواع تنقلات به كودك پرهیز شود. این تنقلات جلوى اشتهاى كودك را می گیرد . به خصوص اینکه هرگز به کودک خود هله هوله ندهید. قبل از ناهار، كودك را از غذا مطلع كنید و اگر در خانه است، حتما او را از نوع غذا و یا اینكه غذا در چه وضعیتى است باخبر سازید .می توانید از نیم ساعت مانده به غذا، كودك را ترغیب به غذا خوردن كنید و بگویید غذا به زودى آماده می شود .
« من از صبح به كودكم می گویم ، چه غذایى را می خواهم درست كنم و گاهى با هم به نتیجه می رسیم كه چه چیزى را درست كنم . در بعضى از مراحل او را تشویق می کنم كه به من كمك كند . وقتى بوى غذا در آشپزخانه پیچید از او می خواهم تا بو بكشد و همین مساله تبدیل به یك بازى براى ما می شود . من با رفتاریهای متخلفی نشان می دهم كه غذا بسیار خوش رنگ، خوش عطر و خوشمزه است و سعى می کنم با آب و تاب فراوان در مورد غذا حرف بزنم . حتما از او می خواهم كه در چیدن سفره به من كمك كند و با هم سفره را براى غذا آماده می کنیم . همیشه قبل از خوردن غذا می گویم كه حالا ما بهترین و خوش مزهترین غذاى دنیا رامی خوریم . »
یكى از عوامل مهمى كه موجب می شود تا كودك غذاى خود را با میل و كامل بخورد، شور و شوق والدین و اطرافیان كودك است . هر چه این شور و شوق زیادتر باشد، كودك میل بیشترى به غذا پیدا می کند . مادرى كه در رژیم است، پدرى كه بعضى از غذاها را می خورد، و برخى را نمی خورد و از غذاها ایراد می گیرد، موجبمی شود تا كودك نگرش مناسبى به غذا پیدا نكند. خوردن قسمتهاى خاصى از یك ماده غذایى، زیر و رو كردن غذا، جست وجو در ظرف غذا، همه و همه رفتارهاى ناپسندى است كه كودك از پدر، مادر و مراقبین خود می آموزد . این رفتارها در نهایت موجب می شود كه لذت غذا خوردن در جمع خانواده كم شود و در نهایت كودك نیز با بی میلی به غذا خوردن خود ادامه دهد . مادر، پدر و مراقبین كودك باید با رفتارهاى خود نشان بدهند كه همه غذاها لذیذ، مهم و ارزشمند هستند .
نظم در خوردن غذا بسیار مهم است و هم غذا خوردن می تواند به نظم كودكان كمك كند و هم نظم مىتواند میزان میل كودكان را براى خوردن افزایش دهد . زمان هر وعده از غذا باید ثابت و مشخص باشد . این درست نیست كه یك بار كودك را ساعت 6 بیدار كرد و به او صبحانه داد، روز بعد ساعت 10 و روز دیگر ساعت 8 صبح . باید یك زمان مشخص را براى هر وعده غذایى در نظر گرفت . این نظم كمك می کند تا معده كودك براى خوردن غذا ، به طور منظم عمل نماید . نامنظم بودن ساعتهاى هر وعده غذا ، به بی اشتهایی كودك منجر می شود .
تنوع مواد غذایى جدا از این كه نیازهاى مختلف جسمانى كودك را تامین می کند، بی اشتهایی او را هم رفع می کند . هر روز می توان مواد صبحانه، ناهار و یا شام را تغییر داد . این كه هر روز صبح كودك شیرو نان بخورد، طبیعى است كه موجب بی اشتهایی او می شود . براى مثال می توان یك روز كره، روز دیگر پنیر و در روزهاى دیگر، تخم مرغ، آی میوه، عسل و ... در صبحانه كودك گذاشت . البته دادن عسل به کودک زیر یک سال ممنوع است.
بعضى از پدرها و مادرها چون خودشان به عنوان مثال هویج یا کدو دوست ندارند، این مواد را به كودكان نیز نمی دهند . انواع سبزی ها براى كودك مفید است و از همه آنها می توان در غذاهاى مختلف استفاده كرد .
به دلایل مختلف، گروهى از كودكان بعضى از مواد غذایى را دوست ندارند . ممكن است كودكى سیبزمینى، هویج و یا لوبیا را دوست نداشته باشد . مراقب كودك باید دقت كند كه آیا این دوست نداشتن یك عادت غلط است یا واقعا میل به خوردن آن ندارد . اگر پس از بررسی های دقیق متوجه شدید كه كودك یك ماده غذایى مثلا سیبزمینى را دوست ندارد، بهتر است از دادن آن ماده غذایى براى مدتى صرف نظر كنید و كودك را مجبور به خوردن آن نكنید . براى مثال كودكانى كه از برنج زیاد استفاده مىكنند، بدنشان كمتر به سیبزمینى پخته نیاز پیدا می کند . یا كودكانى كه زیاد گوشت می خورند كمتر از لوبیا استقبال می کنند . در حقیقت نیاز آن ماده غذایى به شكل دیگرى تامین می شود .
بخش بزرگى از بىاشتهایى كودكان بیشتر جنبه روانى دارد . معمولا كودكانى كه با یكى از اعضاى خانواده خود مشكل دارند، به غذا بی میلی مىشوند . كودكانى كه پدر و مادر مستبد دارند و یا از طرف اعضاى خانواده خود اذیت می شوند، بی اشتها می شوندد . بعضى وقتها نیز كودك از طریق ابراز بی میلی و یا غذا نخوردن قصد دارد نظر دیگران را به خود جلب كند . در این حالت مراقب كودك باید دقت كند و به شكلهاى مختلف به نیازهاى كودك توجه نماید . بسیار غمانگیز است كه كودك بخواهد از طریق غذا نخوردن جلب توجه كند .
یكى از كودكان كلاسَم به نام "على" كه بسیار خوب غذا مىخورد، بعد از مدتى دچار نوعى بی شاتهایی شد . در صدد بر آمدم تا علت این مشكل را بفهمم. بعد از مدتى توجه و جست وجو در رفتار خانواده او، متوجه شدم كه برادر كوچك على به تازگى به حرف آمده است و حرفهاى جالب و بامزه می زند و در خانواده مرتب مورد توجه و تایید است و على مدتى است كه سعى می کند با تكرار حرفهاى برادرش توجه خانواده را به خودش جلب كند، اما بزرگترها او را دعوا می کنند كه چرا مسخرهبازى در می آورد . على چندین بار به شیوههاى مختلف سعى كرده كه با حرفها و كارهایش توجه خانواده را جلب كند، ولى هیچ نوع موفقیتى به دست نیاورده است . تا این كه از طریق بی غذایی و بد غذایى با موفقیت توجه خانواده را به خود جلب كرده است . بخش دیگرى از بی اشتهایی روانى كاملا ناخود آگاه است؛ یعنى رفتارهاى خشن و تند پدر، مادر و مربى آن قدر آزار دهنده است كه كودك به نوعى سعى می کند تحت هر شرایطى از بودن در كنار این افراد پرهیز كند و چون در زمان غذا خوردن این نزدیكى بیشتر می شود، كودك سعى می کند كه كمتر سر سفره حاضر شود و اگر با اصرار والدین حاضر شود با خوردن اندكى غذا، فورى از سر سفره بلند می شود تا خود را از این موقعیت آزار دهنده نجات دهد .
منبع : تبیان